صندوق etf؛ روشی برای هدفمند کردن سرمایه‌گذاری در انواع بازارهای مالی
صندوق etf مخفف عبارت Exchange Traded Fund و به معنای صندوقهای قابل معامله است. این صندوق نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که با استفاده از آن می‌توان خرید و فروش واحدهای عادی را از طریق پنل‌های کارگزاری‌ها انجام داد. درست مانند سهام عادی شما می‌توانید با جستجوی نماد صندوق قابل معامله‌ای که در نظر دارید، اقدام به خرید و فروش آنها کنید. در این مطلب هر آنچه که باید درباره این صندوقهای معاملاتی بدانید را با شما به اشتراک می‌‍‌گذاریم.
تاریخچه پیدایش صندوق etf
اگر نگاهی دقیق به روند پیدایش صندوقهای قابل معامله بیندازیم بیش از پیش به این واقعیت مهم پی خواهیم برد که همه آنها به منظور هدفمند کردن سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف سرمایه ایجاد شده‌اند. به خصوص برای تریدرهای مبتدی که در تلاش هستند تا با یک سرمایه‌گذاری مطمئن آینده بهتری را برای دارایی‌های خود رقم بزنند. صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله درست در تاریخ 1987 در حالی که شاخص داوجونز تا 22.61 درصد افول کرد و زیانی بیش از 500 میلیارد دلاری را به سرمایه‌گذاران بورس وارد کرد، پا به عرصه گذاشتند.
از سال 1993 میلادی بود که صندوقهای etf فعالیت رسمی خود را در بسیاری از کشورهای دنیا با سرمایه‌گذاری اصلی بر روی طلا آغاز کردند. در کشور ما هم از سال 1392 همزمان با افتتاح تابلو ETF به شکل رسمی، نام صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله بر سر زبان‌ها افتاد و این صندوق‌ها در مهر همان سال کار خود را آغاز کردند.
منظور از صندوق etf چیست؟
نام اختصاری ETF مخفف عبارت انگلیسی (Exchange Traded Fund) است. این نام به معنی صندوق‌هایی است که در بازار بورس می‌توان واحدهای سرمایه‌گذاری آنها را خرید و فروش کرد است که در ایران با نام صندوقهای قابل معامله شناخته می‌شوند. در حال حاضر، واحدهای این صندوقهای سرمایه‌گذاری به راحتی قابل خرید و فروش هستند و از آن جایی که هر سرمایه‌گذار با کم‌ترین سرمایه هم می‌تواند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کند، جزو یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای اشخاصی که زمان یا تخصص کافی برای انتخاب سهام و مدیریت پرتفوی ندارند، به شمار می‌آیند.
انواع صندوق etf در بازار بورس
در این بخش قصد انواع صندوقهای قابل معامله را به شما معرفی کنیم. چند نوع صندوق قابل معامله وجود دارد که این دسته‌بندی بر اساس میزان دارایی سهام در پرتفوی و همینطور نوع دارایی انجام می‌شود. در ادامه ویژگی‌های هر یک از این صندوق‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
صندوق etf با درآمد ثابت
صندوق درآمد ثابت قابل معامله در بورس نیز نوعی از صندوقهای etf است. بخش بزرگی از پرتفوی این صندوق‌ها از اوراق درآمد ثابت تشکیل شده است. به همین دلیل این صندوق‌ها یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک بوده و مناسب کسانی است که پرتفوی بدون ریسکی برای خود چیده‌اند. در صندوق درآمد ثابت حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌ها از اوراق مشارکت بانکی، سپرده بانکی یا سایر اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه تشکیل شده است.
صندوق etf سهامی
صندوق سهامی قابل معامله در بورس همان‌طور که از نامش پیداست پرتفویی با تعداد و وزن بالایی از سهام دارد. ریسک این صندوق‌ها بیشتر از صندوقهای درآمد ثابت بوده و متناسب با این ریسک میزان بازدهی بالاتری هم نسبت به این صندوق‌ها خواهد داشت. گفتنی است که احتمال تحقق زیان و کم شدن قیمت واحدهای این صندوق‌ها متناسب با سهام پورتفوی آنها وجود دارد. در صندوقهای سهامی قابل معامله در بورس ۷۰ درصد دارایی از سهام تشکیل می‌شود.
صندوق مختلط چیست
صندوق مختلط، ترکیبی از دو حالت قبلی است. در حقیقت حداقل ۴۰ درصد از دارایی این صندوق‌ها را سهام، و حداقل ۴۰ درصد را اوراق با درآمد ثابت تشکیل می‌دهند. ۲۰ درصد باقی‌مانده را نیز مدیر صندوق از بین سهام یا اوراق انتخاب می‌کند.
صندوق قابل معامله طلا
صندوق کالایی یکی از ابزارهای نوین در بورس کالای ایران است که در آن کالایی معین با سازوکار خاص معامله می‌شود و سرمایه‌گذار به جای خرید و فروش کالای فیزیکی، واحدهای صندوق آن کالا را معامله می‌کند. در واقع سبد دارایی‌های صندوقETF کالایی به جای سهام و اوراق از کالا تشکیل می‌شود. معروف‌ترین صندوق های کالایی قابل معامله در بورس صندوق های طلا و زعفران هستند که بخش اعظم دارایی آنها از گواهی‌های طلا و زعفران تشکیل شده است.
صندوق etf دولتی
صندوق etf دولتی نوعی از صندوقهای سهامی قابل معامله در بازار بورس می‌باشد که تمام دارایی‌های آن را سهام‌های یک صنعت تشکیل می‌دهد. دارایکم و پالایش‌یکم دو نمونه از صندوقهای etf دولتی قابل معامله در بورس هستند که دارایی آنها به ترتیب سهام بانک‌ها و پالایشی‌ها هستند. درحقیقت دولت برای فروش سهام خود در این شرکت‌ها از این صندوق‌ها استفاده کرد.
صندوقهای etf جسورانه
صندوقهای سرمایه‌گذاری جسورانه نوعی از صندوقهای قابل معامله هستند که منابع مالی لازم برای رشد و توسعه طرح‌های نوآورانه و کسب و کارهای نوپا را از طریق جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم می‌آورند و حلقه اتصال طرح‌ها و سرمایه‌گذاران به یکدیگر هستند. در واقع این صندوق‌ها بر روی استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند، به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها برای اشخاصی که دید بلندمدت برای سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری بالایی دارند، مناسب است.
کارکرد صندوق etf در بازار
پیش از اینکه به توضیح چگونگی عملکرد صندوقهای etf بپردازیم قصد داریم تا شما را با یک بند مهم در قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید که مصوب مرداد ماه سال 1388 است آشنا کنیم. در این ماده قانونی آمده است: صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آنها، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. واحدهای صندوق بعد از پذیره‌نویسی اولیه در سامانه معاملات فرابورس خرید و فروش می‌شوند.
سبد سرمایه‌گذاری صندوقهای etf
به طور کلی سبدی که صندوقهای قابل معامله در بورس در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند از مجموع سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت و سایر اوراق بهادار تشکیل شده است. صندوقهای etf به ازای این دارایی‌ها، واحدهای سرمایه‌گذاری مختص به خود را صادر و به سرمایه‌گذاران خود عرضه می‌کنند. با این وجود، این صندوقهای قابل معامله را در واقع می‌توانیم نوعی صندوق مشارکتی بدانیم که سرمایه‌گذاران به واسطه مالکیت درصدی از دارایی صندوق اقدام به خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری آن می‌کنند.
امکان معاملات صندوقهای etf در کارگزاری‌ها
توجه داشته باشید که انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری مانند درآمد ثابت، صندوقهای سهامی و طلا هم می‌توانند در بین صندوقهای قابل معامله و غیر قابل معامله دسته‌بندی شوند. واحدهای این صندوق‌ها هم دقیقا شبیه به سهام در بازار تعیین قیمت دارند و سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش واحدهای صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس کنند.
اگر به تاریخچه صندوقهای سرمایه‌گذاری و پیدایش آنها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تمام آنها زمانی پایه‌گذاری شده‌اند که نه تنها افراد غیرحرفه‌ای از بازارهای مالی در زمان رکود ناامید شده‌بودند، بلکه افراد حرفه‌ای هم برای ثبات سود و درآمد خود به دنبال تیم‌های متخصص می‌گشتند و صندوقهای سرمایه‌گذاری به عنوان بارقه امیدی برای نجات از نوسانات و ضررهای هنگفت پدیدار شدند.
ویژگی‌های مهم صندوق etf که می‌توانند در فعالیت مالی شما تاثیرگذار باشند
مهم‌ترین خصوصیت صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله داد و ستدپذیری بالای آنها است. به این معنا که معاملات واحدهای سرمایه‌گذاری صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله در بازار و در طول تایم اداری بازار انجام می‌شود. این صندوق‌ها حیطه فعالیت اصلی‌شان، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و دارایی‌های فیزیکی است که از این دو فاکتور به عنوان سرمایه پایه صندوق استفاده می‌کنند. به همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت عملکرد معاملاتی و نرخ صندوق به ارزش دارایی‌های پشتوانه آن بستگی دارد.
قیمت ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری یا NAV
نکته بسیار مهمی که سرمایه‌گذاران باید در زمان استفاده از صندوقهای قابل معامله به آن توجه کنند قیمت مورد معامله و قیمت ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری یا به اصطلاح NAV است. در صورتی که این صندوق‌ها با قیمتی بیشتر از قیمت NAV معامله شوند، شاهد ایجاد حباب قیمتی خواهیم بود. اگر هم پایین‌تر از قیمت NAV معامله شوند بیانگر ارزش بالاتر هر واحد صندوق به نسبت قیمت معامله شده است.
به طور کلی از جمله ویژگی‌های اصلی صندوق etf می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- امکان تشکیل سبدهای متنوع سهام
- قابلیت سرمایه‌گذاری بر روی انواع اوراق بهادار و شاخص‌های بازار
- خرید اعتباری
- هزینه بسیار پایین
- انعطاف‌پذیری بالا
- کارایی معاملات
- صرفه‌جویی قابل توجه در مالیات
- سهولت سرمایه‌گذاری
- قدرت نقدشوندگی بالا
صندوقهای قابل معامله چه فرصت‌هایی را در اختیار تریدرها قرار می‌دهند؟
صندوق etf در بازار بورس به شکل آنلاین نیز امکان معامله دارد و فرد سرمایه‌گذار می‌تواند در طی ساعات کاری بازار بورس اقدام به صدور و یا ابطال همان خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها کند. تنوع بالا در سرمایه‌گذاری دومین مزیت مهم این صندوق‌ها به شمار می‌آید.
به این معنا که اگر فرد برای سرمایه‌گذاری اقدام به خرید اوراق بهادار کند تنها به خرید یک نوع از داریی‌ها بسنده کرده است. اما به لطف صندوق etf و سرمایه‌گذاری در آنها می‌توان از تنوع بالای این صندوق‌ها و خرید سهام رکت‌های مختلف به راحتی استفاده کرد.
امکان به‌روزرسانی NAV
سومین مزیت مهم صندوقهای قابل معامله یا etf امکان به‌روزرسانی NAV است. آپدیت NAV یا همان خالص ارزش دارایی‌ها در صندوقهای قابل معامله به شکل شفاف و معمولا هر 2 دقیقه یک بار انجام می‌شود. در واقع با انتشار در سایت رسمی صندوق مربوطه اطلاعات مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در اختیار تریدرها قرار می‌گیرد. همین موضوع هم باعث شده تا برای صندوقهای etf دیگر نیازی باشد مانند صندوقهای غیر قابل معامله یک روز کامل منتظر بمانید تا ارزش خالص دارایی به شما اعلام شود.
معافیت‌های مالیاتی صندوق etf
مزیت دیگر صندوق etf معافیت‌های مالیاتی است که با خود به همراه دارد. در صندوق‌ها قابل معامله دیگر خبری از مالیات نیست و می‌توان این صندوق‌ها را معاف از پرداخت مالیات دانست. اما معاف از مالیات به چه معنا است؟ معاف از مالیات به این معنا است که مالیات بر دارایی محاسبه و اخذ نمی‌شود. اما توجه داشته باشید که کالیات نقل و انتقال سهام و اوراق بهادر در زمان فرو بخشی از کارمزدها است که نیم درصد از آن سهم اداره مالیات است.
از دیگر مزایای صندوقهای قابل معامله می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- به لطف ترکیبی از سهام، سپرده و اوراق بهادار به شکل فعال، سرمایه سرمایه‌گذار به راحتی در بازار به جریان می‌افتد و دیگر نیازی هم به ورود مستقیم شخص سرمایه‌گذار نخواهد بود
- تمامی صندوقهای etf کم هزینه هستند و حتی با سرمایه اندک هم شما امکان سرمایه‌گذاری بر روی آنها را دارید
- مزیت دیگر صندوق etf در میزان نقدشوندگی آن است در مقایسه با سایر صندوق‌ها است که با استفاده از بازارگردان فعال در این صندوق‌ها اتفاق می‌افتد
- نرخ کارمزد در صندوقهای قابل معامله در مقایسه با سهام بسیار کمتر است
صندوق etf چه تفاوتی با صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دارد؟
همان‌طور که ذکر شد این صندوق ها ساختاری شبیه به صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک دارند اما برخلاف صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک، که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آنها را خریدوفروش کرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای صندوق ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه گذاری در این صندوق ها و به نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.
میزان سوددهی صندوقهای قابل معامله
به طور کلی دارایی‌های صندوق etf با توجه به ماهیت آنها متفاوت است. به همین دلیل هم بازدهی این صندوق‌ها بر اساس دارایی که دارند متفاوت است. بازدهی صندوقهای درآمد ثابت نزدیک به سود سپرده بانکی و بازدهی صندوقهای سهامی نزدیک به شاخص کل و سهام در بورس بوده و بازدهی صندوقهای مختلط هم بین این دو است. بازدهی صندوقهای کالایی نیز باتوجه به نوسان قیمت کالایی که صندوق براساس آن تاسیس شده می باشد. به عنوان مثال با نوسان قیمت طلا، صندوقهای طلایی نیز سود یا زیان متناسب را به دارندگان خود می‌دهند.
بازه زمانی معاملات با صندوقهای etf
صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله از نوع سهامی و مختلط در زمان پیش‌گشایش 8 و 45 دقیقه تا 9 گشایش و از ساعت 9 تا 12:30 به صورت حراج پیوسته خواهند بود. زمان پیش گشایش صندوقهای درآمد ثابت 8:45 تا 9 و صندوقهای کالایی 11:30 تا 12 بوده و زمان گشایش هر دو صندوق نیز تا 15 به صورت حراج پیوسته خواهند بود.
صندوق etf؛ گزینه‌ای جذاب و مناسب برای سرمایه‌گذاری با ریسک پایین
صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله به لطف پرتفوی متنوع و مدیریت تخصصی می‌توانند از ریسک‌های بالایی که سرمایه سرمایه‌گذاران با خطرات جدی مواجه می‌کند جلوگیری کند. وجود صندوقهای سرمایه‌گذاری از یک طرف به دلیل تنوع و بازدهی که دارند بسیار جذاب و به صرفه برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند و از طرفی دیگر، با در نظر گرفتن نوسانات و اتفاقات احتمالی در بازارهای سرمایه، این صندوق‌ها تبدیل به جایگاه مطمئنی برای سرمایه‌گذاری شده‌اند.